Απο το 1832 που η Ελλάδα έγινε ανεξάρτητο κράτος μόλις το 1947 ολοκληρώθηκε η προσάρτηση της Δωδεκανήσου. Στο διάστημα αυτό, τον μεγάλο αγώνα για τη διατήρηση της ελληνικότητας των νησιών τον χρεώθηκαν οι ίδιοι οι Δωδεκανήσιοι, που αμύνθηκαν με όποιον τρόπο μπορούσαν, εντός και εκτός της επικράτειας, με οργανώσεις τους απανταχού της γης, ενημερώνοντας τη διεθνή κοινή γνώμη για το δίκαιο αίτημά τους να επιστρέψουν στους κόλπους της γλυκιάς πατρίδας. Εξήντα τρία χρόνια πέρασαν από την ενσωμάτωση του τόπου μας στον εθνικό κορμό της χώρας. Ας κάνουμε όμως μια ιστορική αναδρομή στα γεγονότα που προσωπικά εγώ ποτέ δεν διδάχθηκα από κανένα επίσημο φορέα. Το μόνο πράγμα που θυμάμαι είναι μια στείρα ημερομηνία 7/03/1948.
Παρά την ύψιστη συμβολή της Δωδεκανήσου στον αγώνα της εθνικής ανεξαρτησίας το 1821, το Πρωτόκολλο του Λονδίνου την άφησε, όπως και το μεγαλύτερο μέρος του αιγαιακού χώρου, έξω από τα ελληνικά σύνορα. Συγκινητικές παραμένουν ακόμη και σήμερα οι εκκλήσεις των Δωδεκανησίων προς τον Ιωάννη Καποδίστρια , όπως της Σύμης και της Νισύρου που εντοπίζονται σε φακέλους του 1830 στο Διπλωματικό Αρχείο ΥΠΕΞ. «Εξοχώτατε και Σεβαστέ Κυβερνήτα, επειδή και η ελευθερία είναι εκ των φυσικών του ανθρώπου Δικαιωμάτων δι' ης δύναται να απολαμβάνη την σκοπουμένην ευδαιμονίαν» έγραφαν οι «απελπισμένοι κάτοικοι της Νισύρου», καταλήγοντας εις «το γενησόμενον άδικον» να παραμείνουν εκτός των ορίων της πατρίδος αυτοί που γνώρισαν «την βρεφοκτονίαν του Ηρώδη, την αιχμαλωσίαν και την τυρρανικήν ωμότητα των Τούρκων». Στις 15 Δεκεμβρίου 1830, «Οι εν Νήσω Σύμη κατοικούντες άπαντες Μικροί τε και Μεγάλοι» έγραφαν στον κυβερνήτη της Ελλάδας: «Εν πρώτοις ακούσαντες την Επανάστασιν της Ελλάδος αμέσως εστείλαμεν τριμελή πρεσβείαν προς τον φανέντα πληρεξούσιον του έθνους Δ. Υψηλάντην ίνα ώσωμεν σημαίας και οπλισθέντες εξακολουθήσωμεν τα ίχνη των αδελφών μας Ελλήνων».
Ωστόσο τα νησιά θα αλλάξουν χέρια και θα περάσουν το 1912 στα χέρια των Ιταλών. Οι προσπάθειες του Βενιζέλου το 1919 με την ελληνική απόβαση στη Σμύρνη αναπτέρωσαν προς στιγμήν τους πόθους των Δωδεκανησίων για ενσωμάτωση. Η Συνθήκη των Σεβρών όμως θα καταγγελθεί από την Ιταλία αμέσως μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή και το μόνο που πέτυχε η Συνθήκη της Λωζάννης ήταν να οδηγήσει την Τουρκία σε επίσημη παραίτηση των δικαιωμάτων της επί της Δωδεκανήσου (άρθρο 15), «της τύχης των εδαφών και των νήσων τούτων κανονισθείσης ή κανονισθησομένης μεταξύ των ενδιαφερομένων» (άρθρο 16), εννοώντας την Ελλάδα και την Ιταλία.
Με τη Συνθήκη της Λωζάννης τα Δωδεκάνησα έγιναν και επισήμως ιταλική κτήση, μετονομάστηκαν δε σε «Ιταλικές Νήσους του Αιγαίου», διατηρώντας ειδικό καθεστώς νομοθετικής και τελωνειακής αυτονομίας σε σχέση με τη μητροπολιτική Ιταλία. Η σκληρή πολιτική, που εφήρμοσαν οι Ιταλοί, αφελληνισμού του ντόπιου πληθυσμού με την ιταλοποίηση της παιδείας και την ανεπιτυχή, ευτυχώς, προσπάθειά τους να αποσπάσουν τη Δωδεκάνησο από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, οδήγησε πολλούς Δωδεκανησίους στην εξορία. Πολλοί από αυτούς εγκαταστάθηκαν στην Αυστραλία, στην Αίγυπτο, στην ελεύθερη Ελλάδα, στις ΗΠΑ κ.α. «Η άποψη ότι ο λαός αυτός θα αντιστέκεται διαρκώς και επιμόνως είναι επιπόλαιη» έγραφε στον Ντούτσε ο δεύτερος κατά σειράν κυβερνήτης Ντε Βέκι. Στις διαμαρτυρίες μάλιστα της ελληνικής κυβέρνησης, ο Τσιάνο αρνήθηκε να δώσει εξηγήσεις και αυτό ενθουσίασε τον Ντε Βέκι, που έγραφε: «Η φασιστική Ιταλία δεν βρίσκεται υπό την κηδεμονία της Ελλάδος» (Archivio Storico Diplomatico, Affari Politici, Busta no 13, 1937, Dodecanese Ι).
Η Τουρκία όμως παρά την παραίτησή της από τη Δωδεκάνησο με τη Συνθήκη της Λωζάννης δεν βγήκε ποτέ οριστικά από το παιχνίδι. Η εκτίμηση των Βρετανών το 1946 ότι «δεν υπήρχαν τουρκικά ίχνη στα νησιά παρά τους αιώνες τουρκικής κατοχής» (F.Ο. 371/588828, R11678) δεν εμπόδισε τους Τούρκους να ενδιαφέρονται για αυτά, εξαιτίας κυρίως της εγγύτητάς τους στις μικρασιατικές ακτές. Αφορμή για νέα εμπλοκή της Τουρκίας στο ζήτημα ήταν ο Β' Παγκόσμιος Πόλεμος, που ώθησε την Αγγλία και τη Γαλλία να ζητήσουν τη βοήθειά της υπογράφοντας γι' αυτό Συνθήκη Αμοιβαίας Βοηθείας τον Οκτώβριο του 1939. Οι Τούρκοι ωστόσο δεν ήταν διατεθειμένοι να σπάσουν το βολικό για αυτούς καθεστώς της ουδετερότητας, οπότε το θέμα έμεινε στάσιμο.
Ανακινήθηκε όμως λίγο αργότερα, τον Δεκέμβριο του 1941, όταν ο βρετανός ΥΠΕΞ Α. Ηντεν ταξίδεψε κρυφά στη Μόσχα για συνομιλίες με τον Στάλιν. Αντικείμενο των συνομιλιών ήταν μεταξύ άλλων και η προσέλκυση της Τουρκίας στο συμμαχικό στρατόπεδο. Ο Στάλιν μάλιστα πρότεινε στον Ηντεν να δελεάσουν τους Τούρκους προσφέροντάς τους τη Δωδεκάνησο, φροντίζοντας παράλληλα να διαρρεύσουν οι προτάσεις αυτές στην Τουρκία (F.Ο. 371/33183, R 458). Οι πληροφορίες όμως δεν άργησαν να φτάσουν και στην εξόριστη ελληνική κυβέρνηση, προκαλώντας εντονότατο διάβημα του έλληνα πρεσβευτή Α. Αγνίδη στο Φόρεϊν Οφις.
Όπως προκύπτει από τα βρετανικά αρχεία, η αντίδραση της Ελλάδας αλλά και ο ρόλος της στον πόλεμο κατά του Άξονα φρενάρισε τα σχέδια του Ηντεν, ο οποίος υπενθύμισε στον Στάλιν το ελληνικό ενδιαφέρον για τη Δωδεκάνησο, καθώς και τα προβλήματα που θα δημιουργούσε στο συμμαχικό στρατόπεδο μια τέτοια συναλλαγή με τους Τούρκους.
Όσο διαρκούσε ο πόλεμος, ο διπλωματικός αγώνας που διεξήγε η εξόριστη κυβέρνηση υπό τον Ε. Τσουδερό συνεχιζόταν αδιάπτωτα (βλ. έκδοση ΥΠΕΞ «Δωδεκάνησος, η μακρά πορεία προς την ενσωμάτωση» μέσα από τη διπλωματική αλληλογραφία Ελλάδας - ΗΠΑ - Βρετανίας). Τέλος στην αμφιλεγόμενη όμως πολιτική της Μ. Βρετανίας και της ΕΣΣΔ, που εκμεταλλευόταν εντέχνως η Τουρκία, έδωσε η απόφαση των Συμμάχων να επιτραπεί η συμμετοχή του Ιερού Λόχου υπό τον συνταγματάρχη Χ. Τσιγάντε στις επιχειρήσεις απελευθερώσεως των Νήσων, οι οποίες στο μεταξύ κατελήφθησαν τον Οκτώβριο του 1943 από τις γερμανικές δυνάμεις. «Δωδεκάνησος αποτελεί διά πάντα Ελληνα την πλέον εύθικτον χορδήν διεθνικών διεκδικήσεων» τηλεγραφούσε από το Κάιρο προς τις πρεσβείες Λονδίνου και Ουάσιγκτον στις 2 Αυγούστου 1944 ο Γ. Παπανδρέου. Μετά την απελευθέρωσή τους την άνοιξη του 1945 τα Δωδεκάνησα πέρασαν προσωρινά σε βρετανική στρατιωτική διοίκηση υπό την ηγεσία του στρατηγού Paget. Αλλά ακόμη και τότε τα πράγματα δεν ήταν απλά. Η βραδυπορία με την οποία η βρετανική διπλωματία αντιμετώπιζε το ελληνικό αίτημα ενσωμάτωσης της Δωδεκανήσου με την Ελλάδα («Επιθυμούν τόσο πολύ την ένωση που τους έγινε νεύρωση!» έγραφε στις 2 Ιουλίου 1946 ο βρετανός πρεσβευτής Reilly - έγγραφο F.Ο. 371/58828 R 10379) λύθηκε με τη στάση των Αμερικανών, που εξαρχής είχαν την άποψη ότι τα νησιά, του Καστελόριζου συμπεριλαμβανομένου, έπρεπε να δοθούν το νωρίτερο δυνατόν στην Ελλάδα προτού η Τουρκία δημιουργήσει προβλήματα ή βάλει όρους για την αποστρατιωτικοποίησή τους. Μάλιστα μεσολάβησε γι' αυτό ψήφισμα της αμερικανικής Γερουσίας. Τον Ιούνιο του 1946 με μια αιφνίδια μεταστροφή της η ΕΣΣΔ εγκαταλείπει τη θολή και παρελκυστική πολιτική της, βλέποντας ότι δεν έχει τίποτε να κερδίσει, ούτε καν τις βάσεις που επιθυμούσε, οπότε το Φόρεϊν Οφις αναγγέλλει επισήμως στις ελληνικές αρχές ότι τα νησιά θα δοθούν στην Ελλάδα μόλις υπογραφεί η Συνθήκη Ειρήνης με την Ιταλία (21 Σεπτεμβρίου 1946). Τον Ιούλιο του ιδίου έτους σύσσωμος ο τουρκικός Τύπος πανηγυρίζει για το γεγονός: «Συμμετέχοντες εις την εορτήν των φίλων μας... επιθυμούμεν να εκφράσωμεν την ευχαρίστησίν μας... Αισθανόμεθα τώρα ότι έν μέρος των παραλίων μας εις την Μεσόγειον είναι πολύ περισσότερον ασφαλές» έγραφε ο έγκριτος δημοσιογράφος Χουσεΐν Γιαλτσίν στην εφημερίδα «Χαμπέρ»!
Η ανάληψη της διοίκησης από τη χώρα μας έγινε στις 31 Μαρτίου 1947 με την παράδοσή τους από τους Βρετανούς στον έλληνα στρατιωτικό διοικητή αντιναύαρχο Π. Ιωαννίδη, ενενήντα ημέρες μετά την υπογραφή της Συνθήκης Ειρήνης. Πρώτος Γενικός Διοικητής μετά την αποχώρηση του Ιωαννίδη ορίστηκε ο κάσιος γιατρός και αγωνιστής Ν. Μαυρής, μια επιλογή που τιμούσε τον πολύχρονο διεθνή αγώνα των Δωδεκανησίων για την επιστροφή της γης τους στους κόλπους της μητέρας πατρίδας. ( Κειμενο της κυρίας Φωτεινή Τομαή είναι προϊσταμένη του Ιστορικού Αρχείου του υπουργείου Εξωτερικών. )
Όπως έχω όχι μόνο εγώ διαπιστώσει η γιορτή της ενσωμάτωσης της Δωδεκανήσου στην Ελλάδα σταδιακά τείνει να απαξιώνεται. Πριν από είκοσι χρόνια θυμάμαι ένα δημοτικό θέατρο Πειραιά να ξεχειλίζει από δωδεκανησίους και τώρα μόλις μετα βίας συγκεντρώνονται διακόσια άτομα σε μία αίθουσα του σταδίου Ειρήνης και Φιλίας που παραχωρείται στην ομοσπονδία Δωδεκανησίων. Η γιορτή που γίνεται εκτός από τα χορευτικά συγκροτήματα των νησιών και πέντε τυποποιημένες ομιλίες διαφόρων επισήμων ,που μου δίνουν την εντύπωση ότι από συνήθεια γίνονται, δεν έχει κάτι άλλο να προσφέρει .Μήπως πρέπει να γίνουμε πιο προσεκτικοί στο θέμα του εορτασμού; Όπως έχω ξαναγράψει λαοί που ξεχνούν την ιστορία τους είναι αναγκασμένοι να την ξαναζήσουν.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου