ΤΙΕΝ ΑΝ ΜΕΝ - 20 ΧΡΟΝΙΑ

Είκοσι χρόνια κύλησαν κιόλας από τη νύχτα που συγκλόνισε τον κόσμο. Τη νύχτα εκείνη 3 Ιουνίου 1989 που ώς το ξημέρωμα ποταμοί αίματος έρρεαν στην πλατεία της Ουράνιας Γαλήνης στο Πεκίνο. Ηταν η εποχή που ο άνεμος των αλλαγών σάρωνε στις χώρες του υπαρκτού.

Αλλά στην Κίνα του Ντενγκ η Ανοιξη έζησε μόνο λίγες μέρες. Κάθε χρόνο, η επέτειος πνίγεται στη σιγή. Στην Κίνα τού σήμερα, με τη φρενήρη ανάπτυξη και τα νέα ιδανικά, η ηγεσία δεν μιλά ποτέ για «το επεισόδιο της Τιεν Αν Μεν». Το έγκλημα μένει από τότε ένοχο κι εφτασφράγιστο μυστικό της εξουσίας. Σε τούτη την επέτειο ωστόσο, από τον τάφο του το αποκαλύπτει ο τότε γραμματέας του κόμματος Ζάο Ζιγιάνγκ. Το βιβλίο-πολιτική του διαθήκη με τίτλο «Αιχμάλωτος της Πολιτείας», μεταφρασμένο στην αγγλική γλώσσα, κυκλοφόρησε αυτές τις μέρες από ξένο εκδοτικό οίκο. Ο Ζάο έμεινε σε κατ' οίκον περιορισμό ώς το θάνατό του το 2005 γιατί διαφώνησε με το στρατιωτικό νόμο και την καταστολή με τα όπλα της εργατικής και φοιτητικής εξέγερσης. Σ' έναν απέραντο καταγγελτικό μονόλογο τριάντα ωρών, γραμμένο κρυφά σε κασέτες καμουφλαρισμένες με μουσική της όπερας του Πεκίνου ή παιδικά τραγούδια, ο Ζάο Ζιγιάνγκ αρθρώνει την τρίτη αλήθεια, μετά την επίσημη κι εκείνη των διηγήσεων των θυμάτων, αποκαλύπτοντας την αγριότητα της σύγκρουσης σκληρών και μεταρρυθμιστών στον πυρήνα του κόμματος. Πρώτη φορά στα χρονικά της επανάστασης ύψιστο στέλεχος στηλιτεύει τις ευθύνες της εξουσίας, κυρίως του Ντενγκ και του πρωθυπουργού Λι Πεγκ, αποδίδοντάς τους το ασυγχώρητο έγκλημα.

Με άκρα μυστικότητα μεταφέρθηκε από συνεργάτες του το πολύτιμο υλικό στο εξωτερικό. Η επίσημη εκδοχή πως οι εργάτες και οι φοιτητές, που εφτά εβδομάδες διαδήλωναν ειρηνικά, ήθελαν εμφύλιο για να ανατρέψουν το καθεστώς καταρρίπτεται. «Αν ήταν έτσι, ποιο το σχέδιο και ποιος ο υποκινητής; Γιατί δεν μάθαμε ποτέ τίποτε;» γράφει ο Ζάο που πολλοί τον είπαν και «Κινέζο Γκορμπατσόφ». «Η κήρυξη στρατιωτικού νόμου ήταν παράνομη γιατί δεν έγινε με ψηφοφορία. Η εξέγερση ήταν το πρόσχημα που από καιρό αναζητούσαν οι συντηρητικοί να σταματήσουν τις μεταρρυθμίσεις». Τη λαϊκή οργή ξεσήκωσαν οι οικονομικές μεταρρυθμίσεις χωρίς πολιτικό υπόβαθρο, που εκτίναξαν στα ύψη τις τιμές, τον πληθωρισμό στο 30% και αύξησαν την ανεργία.

*Συγκλονιστικές οι μαρτυρίες των πρωταγωνιστών της εξέγερσης, που μέχρι σήμερα δεν ξέρουμε πόσα ήταν τα θύματά της. Το καθεστώς παραδέχεται 241 νεκρούς και 7.000 τραυματίες. «Τους έκαιγαν για να εξαφανίσουν το έγκλημα», λένε οι οργανώσεις μητέρων που δεν είδαν ποτέ το σώμα του νεκρού παιδιού τους. Κι ενώ για το όνειδος της Πολιτιστικής Επανάστασης υπάρχει άφθονο υλικό, για τη σφαγή στην πλατεία της Ουράνιας Γαλήνης δεν βρίσκεται τίποτε. Πάμπολλοι από τη γενιά που θέλησε να αλλάξει την Κίνα είναι σήμερα επιτυχημένοι επιχειρηματίες. Αλλοι ξέχασαν, άλλοι δεν θα ξεχάσουν ποτέ. Από τα παιδιά της πλατείας ο Σεν Σιγιούν, έμπορος σήμερα με αλυσίδα καταστημάτων κινητής τηλεφωνίας, θυμάται: «Τόσο πυκνό ήταν το πλήθος που για να κινηθούν τα άρματα άνοιγαν δρόμο θερίζοντας με τα πολυβόλα».

Ο, tempora!

Σ'αυτά τα 20 χρόνια που πέρασαν από τότε, παρατηρεί ο Σεν Σιγιούν, «το καθεστώς με τον ανεμοστρόβιλο της ανάπτυξης κατάφερε να στρέψει αλλού την πολιτική σκέψη. Εκμαύλισε τις νέες γενιές με τη φιλοσοφία του χρήματος. Οι σημερινοί νέοι είναι απολιτικοί». «Η μεγάλη μερίδα των διανοουμένων της εποχής, λέει ο καθηγητής τότε στην Ακαδημία Κοινωνικών Σπουδών Χου Γιοουγου, στην ουσία εξαγοράστηκαν». Ο Χου, που εκείνη τη νύχτα δεν έφυγε από το πλευρό των φοιτητών του στην πλατεία, καταγγέλλει: «Ποτέ άλλοτε στην ιστορία της Κίνας δεν παρουσιάστηκαν τόσες ευκαιρίες για καριέρα και εύκολο πλουτισμό. Προαγωγές, χρήμα, επιτυχία, ευκαιρίες άφθονες για όσους ήθελαν να μπουν στο παιχνίδι με συγκεκριμένους όρους».

Από τη ΣΤΕΛΛΑ ΠΑΓΑΡΤΑΝΗ-ΧΟΪΔΑ (ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ 23/5)